11.1 : Kromatografik Yöntemler: Terminoloji

Kromatografi, kimya, biyoloji, çevre bilimi ve eczacılık gibi alanlarda, bir karışımın bileşenlerini ayırmak ve aralarındaki maddeleri tanımlamak için yaygın olarak kullanılan bir analitik tekniktir. Kromatografi süreci, iki farklı faz arasındaki etkileşimlere dayanır. Bu fazlar, sabit faz ve hareketli fazdır. Sabit faz (stasyoner faz), bir destek materyaliyle yerinde sabitlenirken, hareketli faz (mobil faz), çözünenleri taşıyarak sabit fazın üzerinden hareket eder. Hareketli faz sabit fazın içinden geçerken karışımın bileşenleri kimyasal özelliklerine bağlı olarak her bir faz ile farklı şekilde etkileşime girer ve bu da ayrılmalarına yol açar.

Kromatografi, mobil ve sabit fazların yapısına göre, gaz kromatografisi (GC), sıvı kromatografisi (LC) ve ince tabaka kromatografisi (TLC) gibi birkaç türe ayrılır. Her tür, analiz edilen maddelerin fiziksel durumuna ve ayrılma işleminin istenen çözünürlüğüne bağlı olarak belirli uygulamalar için uygundur.

Kromatografi kolonundan akan sıvı, çözücüyü ayıran dedektörden geçer ve bu dedektör, çözünen maddeleri tespit ettiğinde bir sinyal oluşturur. Bu sinyal, daha sonra elüsyon süresine veya elüsyona uğrayan çözelti hacmine karşı çizilir ve kromatogram olarak bilinen bir dizi pik elde edilir.

Kromatografide, birkaç anahtar terim süreci ve sonuçları tanımlamaya yardımcı olur. Retensiyon hacmi, bir analiti enjeksiyon noktasından kromatogramdaki maksimum pik noktasına taşımak için gereken hareketli fazı ifade eder. Yakından ilişkili olan retensiyon süresi, bir analitin sistemden geçmesi için gereken süredir. Bu, retensiyon hacminin hareketli fazın akış hızına bölünmesiyle hesaplanır. Bir diğer önemli kavram, analitin sabit fazda geçirdiği zamanın hareketli fazda geçirdiği zamana oranını ölçen retensiyon faktörüdür (genellikle kapasite faktörü olarak adlandırılır).

Ayrıca, tutunma süresi, tutulmamış çözünen maddelerin sistemden elüe olması için geçen süreyi gösterir. Karşılık gelen boşluk hacmi, bu tutulmamış çözünen maddelerin elüe edilmesi için gereken hareketli faz miktarıdır. Bir kromatogramdaki pikleri tartışırken, pik genişliği, pik çizgisi genişliği olarak da bilinir, pikin taban çizgisindeki genişliği olarak tanımlanır, pikin yükselmeye başladığı ve pik taban çizgisine geri döndüğü yer ölçülür. Son olarak, çözünürlük, iki bitişik pik arasındaki ayrım derecesini ölçer ve bir karışımın bileşenlerinin birbirinden ne kadar iyi ayırt edildiğini yansıtır.