16.5 : Leczenie bezsenności

Cykl snu, integralna część zdrowia człowieka, składa się z kilku etapów o odrębnych cechach i funkcjach. Zaczyna się od przejścia od czuwania do snu, znanego jako faza snu lekkiego, po której następuje regenerująca faza snu głębokiego, niezbędna do fizycznej regeneracji i wzrostu. Cykl kończy się fazą REM (Rapid Eye Movement), charakteryzującą się wysoką aktywnością mózgu i żywymi marzeniami sennymi. Bezsenność, powszechne zaburzenie snu, obejmuje trudności z zasypianiem, utrzymaniem snu lub jednym i drugim. Zakłócenia te powodują senność, zaburzenia nastroju i upośledzenie sprawności. Bezsenność może być przejściowa (trwająca kilka dni), krótkotrwała (kilka tygodni) lub przewlekła (ponad trzy miesiące).

Leczenie bezsenności obejmuje połączenie terapii poznawczo-behawioralnej (CBT), zmian stylu życia i farmakoterapii, jeśli jest to konieczne. Dobra higiena snu obejmuje utrzymanie regularnego harmonogramu snu i unikanie pewnych czynności tuż przed snem, takich jak ćwiczenia i spożycie kofeiny. CBT na bezsenność ma na celu przekształcenie myśli, uczuć i zachowań, które przyczyniają się do bezsenności. Techniki obejmują kontrolę bodźców w celu ustanowienia silnych sygnałów snu, ograniczenie snu w celu poprawy efektywności snu i trening relaksacyjny w celu zmniejszenia lęku i promowania spokoju.

Ponadto, leki uspokajająco-nasenne mogą być stosowane w celu leczenia ciężkiej bezsenności pod nadzorem lekarza. Jest to klasa leków, które wywołują lub utrzymują sen. Leki uspokajająco-nasenne są dalej klasyfikowane jako benzodiazepiny (BZD), barbiturany i nie-benzodiazepiny (znane również jako „leki Z”). Wszystkie te leki działają na różne miejsca allosteryczne w kanale GABA_A.

BZD zwiększają działanie hamujące kwasu gamma-aminomasłowego (GABA_A), neuroprzekaźnika, który zmniejsza pobudliwość neuronów i wywołuje sen. Jednakże BZD mają potencjalne skutki uboczne, w tym uzależnienie i objawy odstawienia, a ich długotrwałe stosowanie w leczeniu bezsenności jest odradzane. Barbiturany, inna klasa leków uspokajająco-nasennych, powinny być unikane, jeśli to możliwe, ze względu na ich wysokie ryzyko uzależnienia i przedawkowania. Leki Z i agonisty receptora melatoniny to nowsze klasy leków wywołujących sen. Leki Z (np. zolpidem, zaleplon i eszopiklon) to niebenzodiazepinowe leki nasenne, które selektywnie działają na receptory GABAA, promując sedację i skutecznie lecząc bezsenność. Natomiast agonisty receptora melatoniny (np. ramelteon) naśladują działanie melatoniny, kierując się na receptory melatoniny w jądrze nadskrzyżowaniowym mózgu, pomagając w regulacji rytmów dobowych i poprawiając zasypianie, szczególnie u pacjentów z zespołem opóźnionej fazy snu lub przewlekłą bezsennością. Są one skuteczne terapeutycznie i preferowane w porównaniu z BZD i barbituranami, ponieważ mają mniejsze ryzyko nadużywania i ryzyko uzależnienia, a także mniej skutków ubocznych niż konwencjonalne leki nasenne.

Podsumowując, zrozumienie cyklu snu i złożoności bezsenności ma kluczowe znaczenie dla skutecznego leczenia. Wymaga to kompleksowego podejścia, łączącego modyfikacje stylu życia, terapię poznawczo-behawioralną i starannie monitorowaną farmakoterapię w razie potrzeby.