12.1 : İlaçların Kötüye Kullanımı ve Bağımlılığı: Farmakolojik Olaylar

İlaç bağımlılığı, kötüye kullanımı ve bağımlılık, çeşitli anormal durumları tetikleyebilen karmaşık olgulardır. Fiziksel bağımlılık, bir ilaca karşı farmakolojik adaptasyon durumunu ifade eder. Bu adaptasyon genellikle toleransla sonuçlanır; bu, ilacın tekrar tekrar kullanılması sonrasında ilaca karşı verilen yanıtın azalmasıdır. İlaç kullanımı aniden kesildiğinde, vücudun farmakolojik olarak indüklenen dengesizlikten yeniden uyum sağlama ihtiyacı nedeniyle yoksunluk belirtileri ortaya çıkar. Ancak, tolerans ve yoksunluk semptomları, bağımlılığı mutlaka göstermez. Bağımlılık, zorlayıcı, kontrolsüz ilaç kullanımıyla karakterize edilen daha ciddi bir durumdur. Genellikle, davranışı motive eden beyin ödül devrelerinin aktivasyonuyla başlar. Tolerans, farmakokinetik, farmakodinamik ve öğrenilmiş tolerans dahil olmak üzere çeşitli mekanizmalar yoluyla ortaya çıkabilir. Toleransı yanlış anlamak, kendi kendine tedavi uygulayan opioid kullanıcılarının, güvenli seviyeleri aşarak aşırı doz riskine girmesine yol açabilir. Endişe verici bir şekilde, kazara aşırı dozlar, ABD'de gençler arasında önde gelen ölüm nedeni olarak trafik kazalarını geride bıraktı.

Bağımlılık yapıcı ilaçlar, dopamin (DA) seviyelerini mezolimbik sistemde yükseltir. Bu sistem, ventral tegmental alan (VTA) bölgesinden kaynaklanır ve nucleus accumbens, amigdala, hipokampüs ve prefrontal korteks gibi çeşitli beyin bölgelerine projeksiyon yapar. İlaçla indüklenen pekiştirme, VTA dopamin nöronlarının ateşlenmesi yoluyla aracılık edilir ve ödül bölgelerinde yapay olarak artan DA konsantrasyonlarına yol açar. Bağımlılığın Dopamin Hipotezi olarak bilinir. Ancak, bu hipotez, kokainin birincil moleküler hedefini kaybeden farelerde yapılan deneylerle sorgulanmıştır; bu fareler hala ilacı kendi kendilerine kullanabilmektedir. Bağımlılık yapıcı ilaçlar, moleküler hedeflerine göre üç kategoriye ayrılabilir. Bunlar, G proteinine bağlı reseptörler, iyonotropik reseptörler/iyon kanalları ve biyojenik amin taşıyıcılarıdır. Ayrıca, aversif (hoş olmayan) uyarıcılar, DA nöronlarının alt popülasyonlarını aktive ederek, VTA'dan kaynaklanan ödül ve iğrenme öğrenme sistemleri arasında paralellikler olduğunu öne sürmektedir. İlaç kötüye kullanımı bozukluklarının gelişimi, ajan değişkenleri (ilaç pekiştirme, başlama hızı ve ventral striatumda dopamin seviyeleri gibi), konak değişkenleri (emilim, metabolizma, atılım, doğuştan gelen tolerans ve psikiyatrik bozukluklarla ilişkili genler gibi) ve çevresel değişkenler (toplumsal normlar ve akran baskısı gibi) tarafından etkilenir. Hekimler, tolerans yaratan ilaçları reçete ederken bağımlılık ile bağımlılık arasındaki farkı anlamalı ve dozaj azaltıldığında olası çekilme semptomlarına karşı dikkatli olmalıdır.