4.7 : Fazy snu

Sen przechodzi przez różne stadia, z których każde charakteryzuje się specyficznymi wzorcami fal mózgowych i reakcjami fizjologicznymi, od czuwania do stadiów nieszybkiego ruchu gałek ocznych, znanych jako non-REM, do szybkiego ruchu gałek ocznych, określanego jako REM. Zrozumienie tych stadiów pomaga w rozpoznaniu, w jaki sposób sen wspiera różne funkcje fizyczne i poznawcze.

Przed rozpoczęciem snu, w stanie czuwania, mózg wykazuje przede wszystkim fale beta, które mają wysoką częstotliwość i niską amplitudę, wskazując na czujność i aktywność poznawczą. Gdy jest zrelaksowany, ale nadal obudzony, dominują fale alfa, wskazując na stan odpoczynku.

Przejście w sen zaczyna się od etapu 1 non-REM, najlżejszego etapu snu. Podczas tego etapu fale alfa ustępują falom theta, które mają wolniejszą częstotliwość i większą amplitudę. Ten etap jest krótki, trwa zwykle kilka minut, a osoby można łatwo obudzić. Wielu może nawet nie zdawać sobie sprawy, że spali.

Wchodząc głębiej w sen, Etap 2 fazy non-REM charakteryzuje się kontynuacją aktywności fal theta, ale z dodatkiem wrzecion snu — krótkich serii szybkiej, rytmicznej aktywności mózgu — i kompleksów K, które są wzorcami o dużej amplitudzie, prawdopodobnie w odpowiedzi na bodźce zewnętrzne. Etap ten jest kluczowy dla konsolidacji informacji i kształtowania pamięci.

Często określany jako sen wolnofalowy lub delta, etap 3 fazy non-REM charakteryzuje się falami delta, które są najwolniejszymi i o najwyższej amplitudzie fal mózgowych podczas snu. Etap ten odgrywa kluczową rolę w regeneracji fizycznej i wzroście, wzmacnianiu układu odpornościowego i przywracaniu energii. Wybudzenie się ze snu etapu 3 może być dezorientujące, ponieważ jest to najgłębsza faza snu.

Po przejściu przez fazy non-REM sen przechodzi w fazę REM. Faza ta charakteryzuje się szybkimi ruchami gałek ocznych, niskim napięciem mięśniowym i wzorcami fal mózgowych przypominającymi czuwanie. Sen REM jest związany z żywymi marzeniami sennymi i odgrywa kluczową rolę w regulacji emocji i przetwarzaniu pamięci. Sny w tej fazie są zazwyczaj bardziej rozbudowane i naładowane emocjonalnie niż w fazie non-REM.

W ciągu nocy te stadia zwykle cyklicznie powtarzają się w odstępach około 90-100-minutowych. Wcześnie w nocy dominuje faza snu głębokiego 3 non-REM, podczas gdy okresy REM stają się dłuższe w kierunku poranka. Każdy cykl stopniowo zmniejsza ilość snu głębokiego i wydłuża czas trwania REM, dostosowując się do wewnętrznego zegara organizmu i wskazówek świetlnych zewnętrznego środowiska.

Zrozumienie tych etapów pozwala zrozumieć złożoność snu i jego podstawowe funkcje dla zdrowia i dobrego samopoczucia.