3.26 : Çözünmeyi Etkileyen Faktörler: İlaç Geçirgenliği, Stabilite ve Stereokimya

Oral yoldan verilen ilaçlar öncelikle bağırsak zarları boyunca pasif difüzyon yoluyla sistemik dolaşıma girer. İlacın emilimi, gastrointestinal (GI) yolundaki ilaç stabilitesi, zar geçirgenliği, emilim için mevcut yüzey alanı, lüminal ilaç konsantrasyonu ve lümende kalma süresinden etkilenir. İlaç geçirgenliği, ilacın lipofilisitesi, polaritesi veya moleküler boyutunu ayarlayarak, bağırsak zarları boyunca pasif taşınmasını teşvik ederek artırılabilir.

Oral ilaçlar raf ömürleri boyunca veya GI kanalında stabilite sorunlarıyla karşılaşabilir ve bu da düşük biyoyararlanıma yol açabilir. İki ana sorun, etkisiz bir forma bozunma ve dozaj formundaki veya GI kanalındaki bileşenlerle etkileşimlerdir ve bu da zayıf çözünen veya emilemeyen komplekslerle sonuçlanabilir. Oral yoldan uygulanan ilaçların enterik kaplaması, onları midenin asidik ortamından korumak için yaygın bir stratejidir. Örneğin, eritromisin asidik bir midede hızla bozunur ancak enterik kaplama onu stabilize ederek biyoyararlanıma katkıda bulunabilir.

Oral ilaçların yaklaşık %60'ı kiraldir (birbirinin ayna görüntüsü olan iki forma sahip, enantiyomerler olarak adlandırılır) ve çoğunluğu rasemik karışımlar (her enantiyomerden eşit miktarda) olarak piyasaya sürülür. Enantiyomerler genellikle erime noktaları ve çözünürlükler gibi farklı fizikokimyasal özellikler sergiler ve bu da çözünme hızlarını doğrudan etkiler. Örneğin, bir enantiyomer daha kararlı bir kristal yapı oluşturarak daha yavaş çözünmeye yol açabilirken, diğeri daha kolay çözünen daha az kararlı bir forma sahip olabilir.

Aynı fiziksel ve kimyasal özelliklere rağmen, enantiyomerler önemli mekansal yapılandırma farklılıklarına sahiptir ve bu da biyolojik hedeflerle farklı etkileşimlere yol açar. Pasif biyolojik süreçler yalnızca bir molekülün fiziksel ve kimyasal özelliklerine dayanır ve bir izomer için diğerine göre seçicilik göstermez. Ancak, protein bağlanması gibi bir makromolekülle ilaç etkileşimi gerektiren biyolojik süreçler, ilacın enantiyomerlerinden yalnızca birinin taşıyıcısına bağlanabilmesi nedeniyle stereoseçicilik gösterebilir.

Çoğu ilaç pasif olarak emildiği için stereoselektiflik göstermezler. Tersine, stereoselektif emilim kanıtı, bir ilacın taşıyıcı aracılı bir süreçle emildiğini gösterir. İlaç geliştirmede, geçirgenliği optimize etmek, stabiliteyi sağlamak ve stereokimyayı anlamak, ilacın etkinliğini, güvenliğini ve biyoyararlanımını artırmak açısından kritik öneme sahiptir ve nihayetinde bir ilacın terapötik başarısını belirler.