3.4 : Dostarczanie leków: droga dojelitowa

Podawanie leków drogą dojelitową obejmuje trzy główne drogi: doustną, podjęzykową i podpoliczkową. Podawanie doustne jest najpowszechniejszą, najbezpieczniejszą, najbardziej ekonomiczną i wygodną metodą podawania leków. Ma jednak pewne wady, w tym ograniczone wchłanianie z powodu niskiej rozpuszczalności leku w wodzie lub słabej przepuszczalności błony śluzowej, możliwe wymioty z powodu podrażnienia błony śluzowej przewodu pokarmowego, niszczenie leków przez enzymy trawienne lub niskie pH żołądka oraz nieregularne wchłanianie wraz z pożywieniem lub innymi lekami.

Leki w przewodzie pokarmowym mogą podlegać metabolizmowi przed dotarciem do krążenia systemowego, za pośrednictwem mikrobiomu jelitowego, błony śluzowej lub enzymów wątrobowych. Na wchłanianie wpływają takie czynniki, jak powierzchnia wchłaniania, przepływ krwi, stan fizyczny i stężenie leku oraz jego rozpuszczalność w wodzie. Wiele leków wchłania się przez bierną dyfuzję, co sprzyja niejonizowanym, lipofilowym formom. Pomimo, że słabe kwasy są lepiej wchłaniane z żołądka, a słabe zasady z jelita, duża powierzchnia jelita cienkiego umożliwia większą szybkość wchłaniania leku niż żołądek.

Szybkość opróżniania żołądka, na którą wpływają różne czynniki, takie jak kaloryczność pożywienia, objętość płynu, osmolalność, temperatura, pH, zmienność dobowa i międzyosobnicza, stan metaboliczny i temperatura otoczenia, wpływa na wchłanianie leku. Estrogen wpływa również na opróżnianie żołądka u kobiet; opróżnianie jest wolniejsze u kobiet przed menopauzą i u tych, które stosują terapię zastępczą estrogenem.

Niektóre leki podaje się w otoczce dojelitowej, aby zapobiec ich zniszczeniu przez wydzieliny żołądkowe lub zmniejszyć podrażnienie żołądka.

Preparaty o kontrolowanym uwalnianiu, zaprojektowane do powolnego, równomiernego wchłaniania, są korzystne dla zmniejszenia częstotliwości podawania, utrzymania nocnych efektów terapeutycznych i zmniejszenia niepożądanych efektów. Są one szczególnie odpowiednie dla leków o krótkim okresie półtrwania lub dla określonych grup pacjentów, takich jak osoby przyjmujące leki przeciwpadaczkowe lub przeciwpsychotyczne.

Metody podawania podjęzykowego i podpoliczkowego umożliwiają bezpośrednią dyfuzję leku do krwiobiegu, omijając przewód pokarmowy i zwiększając wchłanianie. Te drogi omijają również efekt pierwszego przejścia w wątrobie, co może znacznie zwiększyć biodostępność niektórych leków. Drenaż żylny z jamy ustnej prowadzi bezpośrednio do żyły głównej górnej, chroniąc lek przed przedwczesnym metabolizmem i zapewniając jego szybką skuteczność po dotarciu do serca i układu tętniczego. Na przykład nitrogliceryna podjęzykowa jest stosowana w leczeniu dławicy piersiowej, a midazolam podpoliczkowy jest stosowany w leczeniu ratunkowym napadów padaczkowych u dzieci.