22.8 : GI Sistemi Motilitesini Etkileyen İlaçlar: Antidiyareik İlaçlar Olarak Opioidler

Diyare, sık ve gevşek veya sulu bağırsak hareketleriyle karakterize edilen bir durumdur. Viral veya bakteriyel enfeksiyonlar, gıda intoleransları, anksiyete, ilaçlar ve sindirim bozuklukları gibi birden fazla faktör tarafından tetiklenebilir. Semptomlar arasında karın ağrısı, şişkinlik, mide bulantısı ve kramplar bulunabilir. Şiddetli veya uzun süreli diyare, tedavi edilmezse elektrolit dengesizlikleri, malnütrisyon ve dehidratasyon gibi komplikasyonlara yol açabilir.

Opioidler, yaygın olarak kullanılan antidiyareik ilaçlar, bağırsak hareketlerini yavaşlatarak diyareyi hafifletir. Gastrointestinal sistemdeki opioid reseptörlerine bağlanarak motiliteyi ve sıvı sekresyonunu azaltırlar. Loperamid (Imodium), difenoksilat ve difenoksin, diyare tedavisinde yaygın olarak kullanılan opioidlerdir.

Loperamid, bağırsaktaki opioid reseptörlerini aktive ederek çalışır, anal sfinkter tonusunu arttırır ve ağızdan çekum bölgesine olan geçiş süresini uzatır. Kan-beyin bariyerini geçme yeteneğinin zayıf olması, merkezi sinir sistemi üzerinde minimal etkilere neden olur. Reçetesiz olarak çözeltiler, kapsüller veya çiğnenebilir tabletler şeklinde kolayca temin edilebilir. Akut diyare 2 gün içinde düzelmezse, kullanımı sonlandırılmalıdır. İki yaşın altındaki çocuklara reçete edilmemelidir.

Başka bir opioid olan difenoksilat, bağırsakların hareketini azaltarak etki eder. Aktif metaboliti olan difenoksin, antidiyareik etkilerini güçlendirir. Kötüye kullanımı önlemek amacıyla, difenoksilat genellikle atropin ile kombine edilir ve orta ile şiddetli diyare için endikedir. Ancak atropine bağlı antikolinerjik etkiler, konstipasyon, mide bulantısı, kserostomi, ağız kuruluğu ve bulanık görme gibi yan etkilere de yol açabilir.

Endojen opioidler olan enkefalinler, bağırsak sekresyonlarını inhibe eder. Bir ön ilaç (profrug) olan rasekadotril, tiorfana dönüştürülür. Enkefalinaz inhibitörü olan bu madde, enkefalinlerin yıkımını engelleyerek enkefalin düzeylerini artırır. Bu etki, bağırsakta sıvı sekresyonunu azaltır ve emilimi artırarak antidiyareik etkiler sağlar. Kan-beyin bariyerini geçmez. Akut diyarenin tedavisinde çocuklar için güvenlidir; ancak, Amerika Birleşik Devletleri'nde onaylanmamıştır.