1.7 : VSEPR Teorisi

Değerlik kabuğu elektron çifti itme teorisi (VSEPR teorisi), Lewis yapısındaki bağların ve yalnız elektron çiftlerinin sayısının incelenmesiyle merkezi bir atomun etrafındaki moleküler yapıyı tahmin etmemizi sağlar. VSEPR modeli, merkezi bir atomun değerlik kabuğundaki elektron çiftlerinin, aralarındaki mesafeyi maksimuma çıkararak bu elektron çiftleri arasındaki itmeleri en aza indiren bir düzenlemeyi benimseyeceğini varsayar. Merkezi bir atomun değerlik kabuğundaki elektronlar, ya esas olarak bağlı atomlar arasında bulunan bağ çiftlerini ya da yalnız çiftleri oluşturur.

Bir moleküldeki elektron yoğunluğunun iki bölgesi, itmeyi en aza indirmek için merkezi atomun karşıt taraflarında doğrusal olarak yönlendirilir. Benzer şekilde, üçgen düzlemsel geometride üç elektron grubu düzenlenmiştir, dört elektron grubu bir tetrahedron oluşturur, beş elektron grubu trigonal bipiramidal geometriyi tercih ederken, bu tür altı grup oktahedral olarak yönlendirilmiştir.

Merkezi bir atomun etrafındaki elektron çifti geometrisinin her zaman moleküler yapısıyla aynı olmadığına dikkat etmek önemlidir. Elektron çifti geometrisi, elektronların bir molekülde, bağlarda ve yalnız çiftlerde bulunduğu tüm bölgeleri tanımlar. Moleküler yapı, elektronların değil, bir moleküldeki atomların konumunu tanımlar. Dolayısıyla elektron çifti geometrisi, yalnızca merkez atomun etrafında yalnız elektron çifti olmadığında moleküler yapıyla aynıdır.

Yalnız bir elektron çifti, bir bağ çiftinden daha büyük bir yer kaplar; Bunun nedeni, yalnız bir çiftin yalnızca bir çekirdeğe bağlı olması, oysa bağlanan bir elektron grubunun iki çekirdek tarafından paylaşılmasıdır. Bu nedenle, yalnız çift-yalnız çift itmeleri, yalnız çift-bağ çifti ve bağ çifti-bağ çifti itmelerinden daha büyüktür.

VSEPR teorisine göre terminal atom konumları doğrusal, üçgen düzlemsel, tetrahedral ve oktahedral elektron çifti geometrilerinde eşdeğerdir. Böylece pozisyonlardan herhangi biri tek bir yalnız çift tarafından doldurulabilir. Bununla birlikte, üçgen çift piramit geometride, iki eksenel konum, üç ekvatoral konumdan farklıdır. Burada ekvatoral konum, 120°'lik bağ açılarından dolayı daha fazla alana sahiptir ve daha büyük yalnız çiftler tarafından tercih edilir. Benzer şekilde, iki ortaksız çift ve dört bağ çifti, merkezi bir atom etrafında oktahedral olarak düzenlendiğinde, iki ortaksız çift 180° ayrıdır ve sonuçta kare düzlemsel bir moleküler yapı elde edilir.

Bu metin ABC’den uyarlanmıştırOpenstax, Chemistry 2e, Section 7.6 Molecular Structure and Polarity.